Luật xa gần trong hội họa là một kỹ thuật quan trọng giúp hoạ sĩ thể hiện không gian ba chiều trên bề mặt hai chiều. Kỹ thuật này mang lại chiều sâu và sự sống động cho tác phẩm, cho dù đó là khung cảnh thiên nhiên bao la hay một con phố nhỏ. Bên cạnh đó, luật xa gần còn cho phép người xem cảm nhận rõ ràng về khoảng cách, độ sâu cũng mối liên hệ giữa các vật thể trong không gian. Hãy tìm hiểu cụ thể với bài viết dưới đây!
Luật xa gần trong hội họa và những kiến thức cơ bản
Thế nào là luật xa gần trong hội họa?
Luật xa gần trong hội họa còn được gọi là phối cảnh. Đây là cách thức tái hiện không gian ba chiều thông qua việc áp dụng các quy luật cụ thể trên giấy hoặc mặt phẳng cụ thể. Trong thực tế, mọi vật thể đều có chiều dài, chiều cao, chiều rộng. Để biểu đạt độ sâu này trên tranh, họa sĩ cần vận dụng phương pháp phối cảnh.
Các quy luật cơ bản của kỹ thuật này bao gồm: các đường song song luôn quy tụ về một điểm thì vật thể gần sẽ lớn, rõ nét và có độ tương phản cao. Trong khi đó, những vật thể ở xa lại nhỏ hơn, mờ nhạt hơn.
Việc nắm vững luật xa gần trong hội họa không chỉ giúp diễn tả chính xác mọi chi tiết từ thực tế mà còn hỗ trợ tạo bố cục tranh một cách hiệu quả. Đặc biệt, ở các góc nhìn độc đáo, hiểu rõ phối cảnh sẽ giúp việc dựng hình trở nên dễ dàng hơn.
Phối cảnh có thể được chia thành các loại như phối cảnh 1, 2, hoặc 3 điểm tụ, ngoài ra còn có nhiều góc nhìn khác nhau như chính diện, nghiêng hoặc góc nhìn từ trên xuống, từ dưới lên. Ngoài ra, còn có kiểu phối cảnh mắt cá để tạo ra hiệu ứng thị giác riêng biệt cho tác phẩm.
Thế nào là luật xa gần trong hội họa?
Luật xa gần trong hội họa được thể hiện thế nào trên mặt phẳng?
Lý thuyết nghệ thuật thị giác về biểu hiện không gian trong tranh giải thích như sau: điểm là yếu tố cơ bản chiếm vị trí không gian. Đường là kết nối giữa các điểm, tạo nên không gian một chiều. Mặt phẳng được hình thành từ các đường ngang và đường dọc biểu thị không gian hai chiều. Khi thêm chiều sâu vuông góc với mặt phẳng thì ta sẽ có không gian ba chiều thể hiện qua thể khối. Nhìn chung, có ba loại phép chiếu thông dụng trong nghệ thuật tạo hình:
- Phép chiếu song song
- Phép chiếu vuông góc
- Phép chiếu xuyên tâm
Trong đó, phép chiếu xuyên tâm đóng vai trò cơ bản cho việc thiết lập luật xa gần trong hội họa. Cách tiếp cận này sử dụng:
- Mắt làm tâm chiếu.
- Hình ảnh của vật chiếu qua mặt tranh nhỏ hơn vật thực tế.
- Mặt tranh được coi như một tấm kính tưởng tượng.
Phép chiếu xuyên tâm là một loại phép chiếu trong đó các tia chiếu đều đi qua một điểm đã được chọn được gọi là tâm chiếu. Hình chiếu của một vật thể lên một mặt phẳng có thể lớn hơn vật (gọi là phép duỗi) hay nhỏ hơn vật (gọi là phép co). Cụ thể như sau:
- Phép duỗi: Khi tâm chiếu đặt xa hơn vật chiếu, hình chiếu của vật trên mặt phẳng sẽ lớn hơn vật thực tế, gọi là phép duỗi. Một ví dụ thực tế là hiện tượng bóng ngã của một vật trên tường, khi ánh sáng từ một ngọn nến (làm tâm chiếu) chiếu vào. Trong trường hợp này, bóng ngã sẽ lớn hơn vật thực tế, và A’B’C’ chính là tâm chiếu của ABC.
- Phép co: Khi tâm chiếu được đặt gần mặt phẳng hình chiếu, hình chiếu của vật sẽ nhỏ hơn vật thực tế, gọi là phép co. Trong thực tế, chúng ta có thể lấy mắt người làm tâm chiếu và nhìn qua một tấm kính tưởng tượng. Khi đó, hình ảnh của vật sẽ trở thành một ảnh thị giác, nhỏ hơn vật thực tế.
Luật xa gần trong hội họa được thể hiện thế nào trên mặt phẳng?
Phối cảnh đường nét theo luật xa gần trong hội họa
Dưới đây, chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn đọc một số yếu tố phối cảnh đường nét theo luật xa gần trong hội họa. Cụ thể như sau:
1. Điểm nhìn
Theo phương pháp phép chiếu xuyên tâm với mắt là tâm chiếu, ta có thể hiểu rằng mắt không chỉ là điểm xuất phát của các tia chiếu mà còn là nguồn gốc của tia nhìn. Khi quan sát thì điểm xuất phát của các tia nhìn gọi là điểm nhìn. Vị trí của điểm nhìn phụ thuộc vào nơi người quan sát đứng. Vì vậy người vẽ cần chọn vị trí đứng phù hợp nhất để thuận tiện cho việc cắt cảnh và bố cục tác phẩm.
2. Tia nhìn
Tia nhìn theo luật xa gần trong hội họa là các đường thẳng xuất phát từ mắt và kéo dài đến bất kỳ điểm nào trong phạm vi trường nhìn của mắt. Do đó, có vô số tia nhìn tạo thành một chùm tia, với điểm xuất phát là mắt. Các tia này giúp xác định hình dáng của các vật thể trong không gian.
Tia nhìn chính là tia nằm trên trục của nhãn cầu và vuông góc với mặt phẳng đối diện trước mắt. Trong vô số tia nhìn thì chỉ có một tia nhìn chính. Khi ta quan sát vật thể, tuy thực tế ta sử dụng cả hai mắt nhưng trong lý thuyết luật xa gần trong hội họa thì chỉ dùng một tia chính.
- Khi đứng thì tia nhìn chính sẽ song song với mặt đất.
- Khi nằm thì tia nhìn chính sẽ vuông góc với mặt đất.
- Trên mặt tranh, điểm chính là giao điểm vuông góc giữa tia chính và mặt tranh.
Tia nhìn là yếu tố quan trọng trong phối cảnh
3. Mặt tranh
Mặt tranh là thuật ngữ dùng để chỉ tấm kính tưởng tượng trước mắt người vẽ, qua đó chúng ta quan sát cảnh vật. Mặc dù mặt tranh thực tế không tồn tại nhưng chúng ta có thể hình dung nó như một màn ảnh cực rộng. Nếu tấm kính này thật sự tồn tại thì chúng ta có thể vẽ các hình dạng của vật thể bên ngoài lên đó và hình ảnh trên mặt tranh sẽ tương ứng với những vật thể thực tế. Cách hình dung này giúp ta hiểu được phép chiếu xuyên tâm, trong đó mắt là tâm chiếu.
Vậy, mặt tranh chính là hình phối cảnh, nó là kết quả của sự biến dạng và thay đổi tỷ lệ của hình ảnh các vật thể khi chúng được chuyển qua mặt phẳng này. Dạng của mặt tranh sẽ phụ thuộc vào cách thức mà người vẽ quyết định bố trí các vật thể và không gian trong tác phẩm.
Vị trí và chiều hướng của mặt tranh ảnh hưởng trực tiếp đến cách các đối tượng trong tranh được biểu đạt, từ đó tạo ra chiều sâu và độ chính xác của không gian. Quy luật xa gần trong hội họa giữa các vật thể cũng được thể hiện qua mặt tranh, giúp tăng tính sinh động và chiều sâu cho tác phẩm.
4. Góc nhìn theo luật xa gần trong hội họa
Theo luật xa gần trong hội họa, tia giới hạn xác định kích thước lớn nhất của vật và tạo thành một góc nhọn, được gọi là góc nhìn sự vật. Góc này bao trùm phạm vi của cả nhóm vật thể hoặc toàn bộ khung cảnh.
Góc nhìn sẽ thay đổi tùy theo kích thước của đối tượng: khi vật thể gần, góc nhìn sẽ lớn hơn. Còn khi vật thể xa, góc nhìn sẽ nhỏ lại. Kinh nghiệm cho thấy rằng để có một góc nhìn hợp lý thì chúng ta nên chọn góc sao cho vật thể có kích thước một lần rưỡi độ lớn của nó. Khi đó, góc nhìn sẽ đạt khoảng 37º. Đối với cảnh vật thì nguyên tắc này vẫn giữ nguyên và không có sự khác biệt lớn.
Góc nhìn theo luật xa gần trong hội họa
5. Đường chân trời
Cách xác định luật xa gần trong hội họa không thể thiếu bước ngắm đường chân trời. Khi quan sát biển, ta sẽ thấy một đường nằm ngang phân chia giữa bầu trời và mặt nước. Tương tự, khi nhìn vào cánh đồng rộng lớn cũng sẽ có một đường nằm ngang như vậy. Đường này luôn song song với mặt đất và vị trí cao hay thấp hơn sẽ tùy thuộc vào vị trí của người quan sát.
Để xác định đường chân trời, ta có thể sử dụng một tấm bìa cứng đặt ngang tầm mắt. Khi điều chỉnh sao cho hai cạnh của tấm bìa chụm lại, điểm nơi nó cắt cảnh vật chính là vị trí của đường chân trời. Lưu ý khi tìm đường chân trời là phải luôn đứng thẳng người, vì chỉ khi đó ta mới có thể xác định được đường chân trời một cách chính xác.
- Đường tầm mắt thấp mang lại cho ta cảm giác về một cảnh vật rộng lớn, mênh mông và thoáng đãng.
- Đường tầm mắt cao tạo cảm giác không gian bị thu hẹp lại khiến cho bức tranh có vẻ chật chội.
- Đường tầm mắt ở giữa đem lại cảm giác bình ổn và cân đối cho cảnh vật.
- Đường tầm mắt là đường giới hạn tầm xa mà mắt có thể nhìn thấy, tức là đường chân trời. Khi vị trí của mắt thay đổi (cao lên hoặc thấp xuống), đường chân trời cũng sẽ thay đổi theo, cao lên hoặc thấp xuống.
Đường chân trời trong luật xa gần
Kết luận:
Hiểu rõ về luật xa gần trong hội họa sẽ giúp tạo chiều sâu cho bức tranh, khiến nó trở nên sống động và chân thật hơn. Trên đây là những thông tin cơ bản về luật phối cảnh xa gần. Hy vọng những chia sẻ này sẽ giúp bạn có thêm nhiều kiến thức hữu ích và thực hành thành thạo trên chính tác phẩm của mình.
Một số từ khóa gợi ý để bạn tìm kiếm thêm thông tin:
- Luật xa gần
- Phối cảnh
- Điểm tụ
- Hội họa
- Vẽ
- Nghệ thuật
Cập nhật lần gần đây nhất: 25 Tháng mười một, 2024
