Không gian trong hội họa đóng vai trò quan trọng trong việc tạo chiều sâu và dẫn dắt cảm xúc của người xem. Việc hiểu rõ và ứng dụng không gian đúng cách là một trong những yếu tố quyết định sự thành công của tác phẩm hội họa. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về khái niệm không gian bao gồm các loại không gian phổ biến và những kỹ thuật thường được sử dụng để tạo dựng không gian.

Thế nào là không gian trong hội họa?

Không gian trong hội họa được tạo ra bởi cách sắp xếp các yếu tố thị giác như đường nét, màu sắc, hình khối, và đặc biệt là phối cảnh. Không gian có thể biểu thị qua khoảng trống giữa các đối tượng hoặc qua những khoảng sáng tối được bố trí tinh tế trong tranh.

Không gian là yếu tố không thể thiếu, dù là trong tranh phong cảnh, chân dung hay tranh trừu tượng. Nghệ sĩ có thể dùng không gian để tạo cảm giác mở rộng, từ đó tạo sự phức tạp cho cảnh vật hoặc tập trung vào một chủ thể nhất định.

Thế nào là không gian trong hội họa

Thế nào là không gian trong hội họa

Hai loại không gian phổ biến nhất trong hội hoạ

Không gian trong hội họa thường được chia thành hai loại chính: không gian hai chiều và không gian ba chiều. Cả hai đều có vai trò quan trọng và là phương tiện để hoạ sĩ biểu đạt mong muốn của mình.

1. Không gian hai chiều

Không gian hai chiều là không gian cơ bản nhất trên mặt phẳng hội họa, trong đó mọi yếu tố thị giác đều nằm trên một mặt phẳng. Không gian này thường được sử dụng trong hội họa trừu tượng và tranh hiện đại, nơi các yếu tố như màu sắc, đường nét và hình dạng được chú trọng hơn việc tạo chiều sâu.

Trong không gian hai chiều, nghệ sĩ có thể chơi với các hình dạng và màu sắc để tạo ra hiệu ứng thị giác, từ dẫn dắt cảm xúc người xem. Ví dụ, các tác phẩm của Piet Mondrian hay Mark Rothko đều sử dụng không gian hai chiều để tập trung vào hình khối và màu sắc.

2. Không gian ba chiều

Đây là không gian trong hội họa khá đặc biệt. Khác với không gian hai chiều, không gian ba chiều là không gian có chiều sâu, nơi người nghệ sĩ cố gắng tái hiện lại cảm giác ba chiều trên mặt phẳng hai chiều của tác phẩm. Kỹ thuật phối cảnh và đường chân trời là công cụ quan trọng để tạo ra không gian ba chiều, giúp bức tranh trở nên sống động và chân thực hơn.

Phối cảnh trong không gian ba chiều có thể bao gồm phối cảnh một điểm, hai điểm hoặc ba điểm tùy thuộc vào cách nghệ sĩ muốn xây dựng không gian. Sự kết hợp của tỷ lệ, ánh sáng và bóng tối cũng đóng góp vào việc tạo cảm giác không gian ba chiều.

Hai loại không gian phổ biến nhất trong hội hoạ

Hai loại không gian phổ biến nhất trong hội hoạ

Một số kỹ thuật tạo không gian trong hội họa

Để tạo dựng không gian trong hội họa, chúng ta cần nắm được một số kỹ thuật cơ bản dưới đây:

1. Kỹ thuật phối cảnh trong hội hoạ

Phối cảnh là kỹ thuật quan trọng nhất trong việc tạo ra không gian ba chiều trong hội họa. Nó giúp nghệ sĩ mang lại cảm giác về sự xa gần, chiều sâu và tỷ lệ thực tế cho bức tranh. Nhìn chung, phối cảnh hội hoạ được xây dựng dựa trên đường chân trời và ít nhất một điểm tụ.

  • Điểm tụ (accumulation point) là một điểm nằm ở quá xa, khiến chúng ta không thể nhìn thấy các vật thể ở đó, và chỉ còn lại một điểm duy nhất. Trong phối cảnh, mọi thứ sẽ có xu hướng hội tụ vào điểm này.
  • Đường chân trời (skyline) là một đường thẳng ngang đi qua điểm tụ. Nói cách khác, đây là tập hợp các điểm xa nhất mà mắt người có thể nhìn thấy. Bạn chỉ cần thay đổi trục của đường chân trời khi muốn vẽ một góc nhìn nghiêng.
  • Đường tầm mắt (sightline) là một đường ngang với tầm nhìn của mắt người, thể hiện góc nhìn của bức tranh.
Kỹ thuật phối cảnh trong hội hoạ

Kỹ thuật phối cảnh trong hội hoạ

Phối cảnh một điểm tụ

Trong phối cảnh một điểm tụ, mặt phẳng của vật thể đối diện với người quan sát sẽ là một mặt phẳng, nhưng các mặt bên sẽ dần dần hội tụ vào một điểm tụ. Kỹ thuật phối cảnh một điểm tụ thường được sử dụng khi bạn vẽ không gian trong hội họa một cảnh đơn giản và không muốn nó trở nên quá phẳng, thiếu chiều sâu. Phối cảnh một điểm tụ sẽ có ba trường hợp: vật thể nằm trên, ngang hoặc dưới đường tầm mắt.

Phối cảnh hai điểm tụ

Giống như phối cảnh một điểm tụ, phối cảnh hai điểm tụ cũng có ba trường hợp đối với đường tầm mắt.

  • Hai điểm tụ sẽ cùng nằm trên đường chân trời. Tuy nhiên, cần phải xác định khoảng cách hợp lý giữa hai điểm này.
  • Nếu hai điểm tụ quá xa nhau, chiều sâu trong bức tranh sẽ bị giảm bớt.
  • Ngược lại, nếu hai điểm tụ quá gần nhau, góc nhìn sẽ trở nên như bị phóng đại.

Phối cảnh hai điểm tụ tạo ra không gian trong hội họa thực tế và hợp lý hơn. Đây là kiểu phối cảnh phổ biến nhất vì vừa không quá phức tạp vừa mang lại cảm giác chân thực.

Phối cảnh ba điểm tụ

Phối cảnh ba điểm tụ bao gồm hai điểm tụ nằm trên đường chân trời và một điểm bất kỳ không thuộc đường chân trời. Nó giúp tăng độ chân thực và sự phức tạp của không gian trong hội họa. Điểm tụ không thuộc đường chân trời càng xa thì sự vật trong tranh sẽ càng được phóng đại về chiều cao. Các trường hợp về sự vật so với đường tầm mắt trong phối cảnh ba điểm tụ sẽ phức tạp và khó thể hiện hơn.

2. Tỷ lệ và kích thước

Một yếu tố quan trọng khác trong việc tạo không gian trong hội họa là sử dụng tỷ lệ và kích thước của các vật thể trong tranh. Các vật thể gần người xem sẽ có kích thước lớn hơn, trong khi các vật thể xa sẽ nhỏ dần giúp tạo cảm giác về chiều sâu. Việc áp dụng tỷ lệ hợp lý giúp xây dựng một không gian cân đối và mạch lạc trong tác phẩm.

Tỷ lệ và kích thước

Tỷ lệ và kích thước

3. Yếu tố ánh sáng, bóng tối

Ánh sáng và bóng tối có vai trò vô cùng quan trọng trong việc tạo ra không gian trong hội họa. Khi được sử dụng một cách tinh tế, ánh sáng có thể làm nổi bật các yếu tố chủ đạo và tạo ra sự tương phản mạnh mẽ giữa các vùng sáng và tối. Bóng tối không chỉ giúp tạo chiều sâu mà còn khiến các vật thể trong tranh trông như có trọng lượng và thực tế hơn.

Khi khéo léo sử dụng ánh sáng và bóng tối, nghệ sĩ có thể tạo ra cảm giác gần gũi hay xa vời, ấm áp hay lạnh lẽo, từ đó gây ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc của người xem.

Không gian trong hội họa mang đến hiệu ứng cảm xúc khác nhau

Cách mà nghệ sĩ sắp xếp không gian trong tác phẩm có thể tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của người xem:

  • Không gian rộng lớn và thoáng đãng tạo cảm giác tự do, yên bình, trong khi không gian hẹp  gần và tối tăm có thể mang lại cảm giác u ám, bí bách.
  • Không gian mở: Một không gian mở rộng với các đối tượng được sắp xếp xa nhau tạo cảm giác thoải mái, tự do, thích hợp cho các bức tranh phong cảnh rộng lớn.
  • Không gian kín: Ngược lại, không gian hẹp với các đối tượng gần nhau thường mang lại cảm giác gần gũi nhưng cũng có thể tạo ra sự bức bối, căng thẳng. Các tác phẩm của Edward Hopper thường sử dụng không gian kín để thể hiện cảm giác cô đơn và lạc lõng.
Không gian trong hội họa mang đến hiệu ứng cảm xúc khác nhau

Không gian trong hội họa mang đến hiệu ứng cảm xúc khác nhau

Kết Luận:

Không gian trong hội họa là một yếu tố vô cùng quan trọng, giúp tác phẩm nghệ thuật trở nên sống động và chân thật hơn. Bằng cách sử dụng các kỹ thuật phối cảnh, ánh sáng, bóng tối và tỷ lệ phù hợp, nghệ sĩ có thể tạo ra những tác phẩm với chiều sâu ấn tượng, đưa người xem vào một không gian vừa thực tế vừa huyền bí. Không gian không chỉ đơn giản là khoảng trống trong tranh, mà là một phần không thể thiếu trong việc xây dựng cảm xúc và ý nghĩa của mỗi tác phẩm nghệ thuật.

Cập nhật lần gần đây nhất: 25 Tháng mười một, 2024

5/5 - (1 bình chọn)