Trong thế giới hội họa, việc lựa chọn chất liệu phù hợp để thể hiện tác phẩm là yếu tố quyết định đến giá trị nghệ thuật của bức tranh. Đối với lụa, không chất liệu nào có thể kết hợp hoàn hảo hơn màu nước. Nhờ màu nước trên lụa, chúng ta đã có được những tác phẩm hội hoạ vừa tinh tế, thanh lịch lại vừa cuốn hút, có chiều sâu. Để hiểu rõ hơn về chất liệu này, hãy cùng đến với bài viết sau!
Tìm hiểu về tranh lụa màu nước
Tranh lụa là một hình thức nghệ thuật có nguồn gốc từ nền văn hóa Á Đông. Thay vì vẽ trên giấy, các hoạ sĩ sẽ thực hiện tác phẩm của mình trên nền vải lụa. Tranh lụa truyền thống đã phát triển mạnh mẽ tại các quốc gia có nền văn hóa lâu đời như Nhật Bản, Trung Quốc và Việt Nam. Trong đó, tranh màu nước trên lụa cổ ở Việt Nam chủ yếu tập trung vào việc miêu tả cuộc sống sinh hoạt của người dân và thường được sử dụng để khắc họa chân dung các bậc quân phu tướng sĩ.
Đến những năm 1930, tranh lụa hiện đại bắt đầu có những bước tiến mới về nghệ thuật. Điểm khác biệt lớn nhất giữa kỹ thuật vẽ tranh lụa cổ và tranh lụa hiện đại Việt Nam chính là phương pháp thực hiện: tranh màu nước trên lụa cổ thường được vẽ trực tiếp trên lụa khô, trong khi tranh lụa hiện đại áp dụng kỹ thuật nhuộm màu nhiều lần lên bề mặt lụa. Lụa được căng trên khung gỗ, và trong quá trình vẽ thì hoạ sĩ có thể rửa lụa nhiều lần rồi tiếp tục vẽ cho đến khi đạt được hiệu quả mong muốn.
Tìm hiểu về tranh lụa màu nước
Tìm hiểu những chất liệu chính của tranh màu nước trên lụa
Nhìn chung, tranh màu nước trên lụa có hai chất liệu chính là màu nước và lụa với những đặc điểm nổi bật như sau:
1. Chất liệu màu nước trên lụa
Màu vẽ được sử dụng trong vẽ tranh lụa thường là màu nước, mực nho hoặc phẩm màu. Theo truyền thống dân gian, những màu sắc này thường được chế tạo từ các nguyên liệu thiên nhiên có sẵn và dễ kiếm như màu đen từ tro than lá tre, màu vàng từ nước hoa hòe hoặc từ cây gỗ vang, màu xanh từ lá chàm và màu trắng từ điệp tán nhỏ.
Các màu sắc tự nhiên này không chỉ bền mà còn có sắc độ đằm thắm, tự nhiên, mặc dù ít tươi tắn hơn so với các màu nước hiện đại. Hiện nay, có hai loại màu nước vẽ lụa cơ bản và màu gốc nhuộm và màu gốc Acrylic.
Chất liệu màu nước trên lụa
2. Lụa dùng trong vẽ tranh
Ngoài chất liệu màu nước trên lụa, một yếu tố quan trọng không kém là chất liệu lụa. Lụa được sử dụng để vẽ ở Việt Nam chủ yếu là lụa tơ tằm với hai loại chính: loại sợi mịn nhỏ và mềm mại, loại thứ hai là loại thô giúp tạo ra những thớ lụa khỏe khoắn, sù sì. Mỗi loại lụa sẽ mang lại hiệu quả khác nhau trong quá trình vẽ, tùy thuộc vào độ dày mỏng của thớ lụa.
Trước đây, nhiều vùng nông thôn đã dệt vải thủ công để phục vụ nhu cầu sinh hoạt, trong đó có loại vải gọi là vải sồi. Đây là loại vải dệt từ tơ tằm thô, có khổ hẹp, thường dùng để may áo hoặc làm bao ruột tượng. Một số họa sĩ đã thử nghiệm với vải sồi và tạo ra những nét vẽ độc đáo. Hiện nay, loại lụa phổ biến mà các họa sĩ thường sử dụng là lụa của làng Quan Phố, được dệt hoàn toàn bằng tơ tằm. Lụa này có độ bền cao và khả năng thấm màu nước trên lụa rất tốt.
Đã từng có nhiều họa sĩ sử dụng lụa Trung Quốc, loại lụa có kết cấu sợi ngang dọc đồng đều. Khi vẽ thì màu nước trên lụa này sẽ dễ dàng hòa lẫn và tạo nên những hiệu ứng mờ ảo, loang nhòe. Tuy nhiên, cảm giác về sắc độ của màu sắc trên lụa Trung Quốc thường có phần mỏng và nông.
Bên cạnh đó, khi vẽ trên lụa Trung Quốc thì họa sĩ phải luôn để lụa ẩm vì nếu vẽ trên nền lụa khô sẽ khiến màu bị đục và cặn do bề mặt lụa quá mỏng manh, từ đó không thể hút nước và thấm màu hiệu quả. Do đó, lụa Trung Quốc thích hợp hơn với những cách vẽ chấm phá trong quốc họa nhưng không phù hợp cho những kỹ thuật nhuộm màu nhiều lần hay cọ rửa.
Lụa dùng trong vẽ tranh
Tổng hợp một số bức tranh màu nước trên lụa đẹp
Sắc Việt Art xin giới thiệu đến các bạn một số tác phẩm tranh sáng tác độc bản sử dụng chất liệu màu nước trên lụa của các họa sĩ tài năng tại Việt Nam.
Tác phẩm tranh Bình Yên – Họa sĩ Trường Thịnh
Tác phẩm tranh Sắc Xuân 3 – Họa sĩ Trường Thịnh
Tác phẩm: Sở tâm mộng – Xuân
Chất liệu: Màu nước trên lụa / 120cm x 70cm
Tranh của họa sĩ Vũ Thuỳ Mai
Tác phẩm tranh Tĩnh 2 – Họa sĩ Trường Thịnh
Tác phẩm tranh Sắc Xuân – Họa sĩ Trường Thịnh
Tác phẩm tranh Sắc Xuân 02 – Họa sĩ Trường Thịnh
Tác phẩm tranh Sắc Xuân 1 – Họa sĩ Trường Thịnh
Kỹ thuật dùng màu nước trên lụa cơ bản
Nghệ thuật vẽ tranh màu nước trên lụa đòi hỏi sự tinh tế và sự chủ động trong việc đặt màu lên bề mặt lụa. Nguyên nhân là vì một khi màu đã thấm vào lụa thì không thể làm cho chúng sáng lại được. Điều này khác biệt hoàn toàn với các chất liệu như sơn dầu hay bột màu, họa sĩ có thể chồng lấp màu lên nhau để điều chỉnh sắc độ. Tuy nhiên, ưu điểm nổi bật nhất của tranh lụa là sự mềm mại, êm ả và nhuần nhị, từ đó tạo nên chiều sâu mà hiếm chất liệu nào có được:
1. Chuẩn bị trước khi vẽ
Trước khi bắt tay vào vẽ, lụa cần được căng lên khung. Thông thường, lụa mới sẽ được quét một lớp hồ loãng. Để màu sắc có thể thấm đều vào thớ lụa, người vẽ thường sẽ rửa qua lớp hồ này. Đối với lụa Trung Quốc, loại lụa có khả năng hút nước nhiều, thường sẽ cần thêm một lớp hồ loãng có pha lẫn một ít phèn chua để giúp chống mốc và đảm bảo độ bền.
Quá trình vẽ tranh lụa màu nước – Ảnh họa sĩ Quỳnh Chu
2. Quá trình vẽ màu nước trên lụa
Để đạt được hiệu quả thẩm mỹ cao nhất, các họa sĩ vẽ màu nước trên lụa thường phải vẽ đi vẽ lại nhiều lần cho mỗi mảng màu, giúp màu sắc thấm đều vào từng thớ lụa. Trong khi kỹ thuật vẽ sơn mài có phần mài sơn cũng được coi là một bước quan trọng, thì trong tranh lụa, việc rửa lụa là một yếu tố không thể thiếu và cần phải được tính toán kỹ càng.
Quy trình vẽ màu nước trên lụa thường bắt đầu từ những lớp màu nhạt. Các lớp màu này sẽ được chồng lên nhau nhiều lần để tạo độ đậm dần nhưng vẫn giữ được đặc trưng của thớ lụa và mang lại vẻ đẹp đặc biệt của chất liệu. Các họa sĩ cũng có thể pha màu bằng cách chồng nhiều màu khác nhau lên nhau. Sau khi mỗi lớp màu khô, người vẽ thường rửa nhẹ bề mặt lụa để làm sạch những tạp chất và cho phép màu nước trên lụa ngấm đều vào từng thớ.
Để tạo ra một hiệu quả thẩm mỹ mượt mà, các mảng màu cạnh nhau có thể được vẽ khi bề mặt lụa còn hơi ẩm. Khi đó, các mảng màu nước trên lụa sẽ hòa vào nhau một cách tự nhiên, không còn sự tách biệt Điều này mang lại một cảm giác mềm mại, mờ ảo cho bức tranh mà không cần dùng nét viền. Ngoài ra, để tăng cường sự độc đáo cho tranh lụa, một số họa sĩ còn sử dụng bột điệp và bạc để thêm vào các tác phẩm của mình.
Quá trình vẽ màu nước trên lụa
Công đoạn sau khi hoàn thiện
Khi việc vẽ màu nước trên lụa đã hoàn thành, các họa sĩ thường sẽ bồi lên một lớp giấy để gia tăng độ bền và độ thẩm mỹ cho tác phẩm. Sau khi bức tranh đã khô hoàn toàn, người vẽ có thể cắt phần tranh ra khỏi khung lụa và đưa vào khung kính.
Việc trưng bày tranh lụa trong khung kính không chỉ giúp bảo vệ tác phẩm mà còn làm tăng thêm hiệu quả thẩm mỹ của bức tranh, giúp ánh sáng và màu sắc của tranh thêm phần rực rỡ và sống động hơn.
Công đoạn sau khi hoàn thiện
Màu nước trên lụa là một kỹ thuật hội họa độc đáo, kết hợp giữa đặc tính mềm mại của lụa và sự trong suốt, mượt mà của màu nước. Với khả năng tạo ra các lớp màu mềm mại cùng hiệu ứng nghệ thuật tinh tế, tác phẩm tranh lụa không chỉ mang lại cho người nghệ sĩ sự tự do sáng tạo mà còn cho ra đời những tác phẩm nghệ thuật có chiều sâu, góp phần làm phong phú thêm cho thế giới hội họa vôn luôn rực rỡ sắc màu.
Cập nhật lần gần đây nhất: 6 Tháng 1, 2025
